Τα πρόσφατα γεγονότα
Το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος «Πίρι Ρέις» απέπλευσε πριν λίγες ημέρες από τη Σμύρνη, μετά από NAVTEX που εξέδωσε η Άγκυρα για ερευνητικές δραστηριότητες στο κεντρικό Αιγαίο. Η περιοχή που καλύπτει η τουρκική οδηγία εκτείνεται από τη Θάσο έως τη Μύκονο και την Ικαρία, επικαλύπτοντας τμήματα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και περιοχές όπου η Ελλάδα έχει διεθνώς αναγνωρισμένη δικαιοδοσία για την έκδοση NAVTEX.
Η Αθήνα αντέδρασε άμεσα με αντι-NAVTEX, υπογραμμίζοντας ότι η Τουρκία παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα. Το Υπουργείο Εξωτερικών και οι Ένοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε αυξημένη επιφυλακή, ενώ παρακολουθούν στενά το «Πίρι Ρέις» για τυχόν δραστηριότητες εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Διαχρονικό πλαίσιο
Η παρουσία του «Πίρι Ρέις» δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός, αλλά συνέχεια μιας στρατηγικής που η Τουρκία ακολουθεί συστηματικά εδώ και δεκαετίες:
- Δεκαετία 1970 – Αφετηρία της κρίσης της υφαλοκρηπίδας
Από τη στιγμή που η Ελλάδα ανακήρυξε δικαιώματα υφαλοκρηπίδας γύρω από τα νησιά του Αιγαίου, η Τουρκία αμφισβήτησε την πλήρη επήρεια τους. Τα πρώτα ερευνητικά σκάφη όπως το «Σισμίκ» αποτέλεσαν εργαλεία πίεσης. - Δεκαετία 1980 – Κλιμάκωση με NAVTEX
Η Άγκυρα άρχισε να χρησιμοποιεί την έκδοση NAVTEX ως μέσο προβολής ισχύος, εντάσσοντας τις «επιστημονικές» αποστολές σε ένα πλαίσιο αμφισβήτησης της ελληνικής δικαιοδοσίας. - Δεκαετία 1990 – Γκρίζες ζώνες
Μετά την κρίση των Ιμίων, η Τουρκία επιχείρησε να εισαγάγει την έννοια των «γκρίζων ζωνών», αμφισβητώντας την κυριαρχία σε βραχονησίδες και μικρονήσια. Η πρακτική αυτή συνοδευόταν από έρευνες και στρατιωτικές κινήσεις. - 2000 – 2010: Ενέργεια και Ανατολική Μεσόγειος
Με την ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου, η Τουρκία μετέφερε το βάρος στην Ανατολική Μεσόγειο, στέλνοντας πλοία όπως το «Μπαρμπαρός». Παράλληλα, στο Αιγαίο συνέχισε τις «δοκιμαστικές» αποστολές, για να κρατά ανοιχτό το θέμα. - 2010 – Σήμερα: Συστηματική πρόκληση
Το «Πίρι Ρέις» και άλλα ερευνητικά σκάφη αποτελούν μέρος μιας συνολικής στρατηγικής:- Αμφισβήτηση θαλάσσιων ζωνών με σκοπό τη διαπραγμάτευση «από μηδενική βάση».
- Προβολή ισχύος προς την Ελλάδα και την ΕΕ.
- Δημιουργία τετελεσμένων που μελλοντικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως «δεδικασμένα» σε διαπραγματεύσεις.
Η εθνική διάσταση για την Ελλάδα
Για την Ελλάδα, κάθε τουρκική κίνηση έχει διπλή ανάγνωση:
- Άμεση απειλή στα κυριαρχικά της δικαιώματα.
- Μακροπρόθεσμη στρατηγική πίεση, ώστε η Τουρκία να κατοχυρώσει θέση συνδιαχειριστή στο Αιγαίο.
Η απάντηση της Αθήνας δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο σε διπλωματικές νότες. Απαιτείται:
- Συνεχής αποτροπή με παρουσία στο πεδίο.
- Διεθνοποίηση του ζητήματος, ώστε να καταδειχθεί η τουρκική παραβατικότητα.
- Εθνική ενότητα και στρατηγική συνέχεια, ανεξάρτητα από πολιτικές αλλαγές, καθώς η τουρκική τακτική είναι μακρόπνοη και δεν εξαρτάται από κυβερνητικούς κύκλους.
Συμπέρασμα
Το επεισόδιο με το «Πίρι Ρέις» αποτελεί ένα ακόμη κομμάτι σε ένα μακρύ μωσαϊκό αμφισβητήσεων. Η Τουρκία μεθοδικά επιδιώκει να «γκριζάρει» το Αιγαίο και να αναγκάσει την Ελλάδα σε διάλογο με όρους που εξυπηρετούν τις δικές της βλέψεις.
Για την Αθήνα, η πρόκληση δεν είναι μόνο η τρέχουσα αποστολή του πλοίου, αλλά η ανάγκη να αντιμετωπίσει μια στρατηγική που επαναλαμβάνεται, μεθοδεύεται και εξελίσσεται εδώ και μισό αιώνα.